ที่ลับไม่มีในโลก
ในอดีตกาล ณ กรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์ (ผู้ที่จะตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า) บังเกิดในตระกูลพราหมณ์ เจริญวัยแล้วได้เป็นหัวหน้ามาณพ ๕๐๐ คน เล่าเรียนศิลปะในสำนักอาจารย์ทิศาปาโมกข์ในนครนั้น
ท่านอาจารย์มีธิดาที่กำลังเจริญวัย คิดจะทดลองศีลของมาณพเหล่านั้น แล้วจักให้ธิดาแก่มาณพผู้สมบูรณ์ด้วยศีลเท่านั้น คิดแล้วก็เรียกมาณพทั้งหลายมาแล้วกล่าวว่า ธิดาของเราเจริญวัยแล้ว เราจะทำการวิวาหมงคลแก่เธอ ควรจะได้ผ้าและเครื่องประดับ เมื่อพวกญาติไม่เห็น พวกเธอจงลักเอาผ้าและเครื่องประดับมา ผ้าและเครื่องประดับที่ใคร ๆ ไม่เห็นเท่านั้น เราจึงรับเอา ผ้าและเครื่องประดับที่ใคร ๆ เห็นแล้วเอามา เราจะไม่รับ พวกมาณพก็รับคำ เมื่อพวกญาติไม่ทันเห็น ก็นำเอาผ้าและเครื่องประดับทั้งหลายมา อาจารย์ก็วางสิ่งของที่พวกมาณพนำมาไว้เป็นพวก ๆ พระโพธิสัตว์ไม่นำอะไรมาเลย อาจารย์จึงถามถึงสาเหตุ พระโพธิสัตว์ตอบว่า
ชื่อว่าที่ลับ ย่อมไม่มีแก่ผู้กระทำบาปกรรม ต้นไม้ที่เกิดในป่าก็ยังมีคนเห็น คนพาลย่อมสำคัญบาปกรรมนั้นว่าเป็นความลับ
ข้าพเจ้าย่อมไม่เห็นที่ลับ หรือแม้ที่ว่างเปล่าก็ไม่มี ในที่ใดว่างเปล่า ที่นั้นก็ย่อมไม่ว่างเปล่าจากตัวข้าพเจ้า
อาจารย์เลื่อมใสพระโพธิสัตว์จึงกล่าวว่า ในเรือนของเราไม่มีทรัพย์สินอะไร แต่เรามีความประสงค์จะให้ธิดาของเราแก่ผู้ที่สมบูรณ์ด้วยศีล เมื่อจะทดลองมาณพเหล่านี้ จึงได้ทำอย่างนี้ ธิดาของเราเหมาะสมกับท่านเท่านั้น แล้วประดับตกแต่งธิดา มอบให้แก่พระโพธิสัตว์ แล้วบอกพวกมาณพให้นำสิ่งของที่นำมาแล้วกลับคืนไป
(อรรถกถาสีลวีมังสชาดก จตุกกนิบาต)
ประเด็นที่ควรกล่าวถึงมีดังนี้
๑. ไม่มีที่ลับสำหรับการทำบาป แม้คนอื่นไม่เห็นแต่ผู้ทำย่อมรู้เห็น และกรรมชั่วนั้นจะถูกบันทึกไว้ในจิตใต้สำนึกของตน ไม่มีวันลบเลือนหายไป จนกว่าบาปกรรมนั้นจะให้ผลหรือกลายเป็นอโหสิกรรม
๒. คนตระหนี่ย่อมหวงแหนทรัพย์ พิจารณาแล้วพิจารณาอีก ที่สุดมักไม่ยอมใช้ทรัพย์ของตน ฉันใด ผู้มีปัญญาย่อมประหยัดบาป พิจารณาแล้วพิจารณาอีก ที่สุดมักไม่ยอมทำบาป ฉันนั้น
๓. คนที่มีศีลใคร ๆ ก็อยากคบหาด้วย เช่น พ่อแม่ก็อยากให้ลูกได้คู่ครองเป็นคนดีมีศีลธรรม นายจ้างก็อยากได้ลูกจ้างที่มีศีลธรรม
๔. ศีลไม่ใช่ใบปริญญา ไม่ใช่สิ่งที่สามารถรู้เห็นได้ด้วยการใช้ตาดูหูฟังอย่างผิวเผิน การที่จะดูว่าผู้ใดมีศีลหรือไม่ ต้องใช้ปัญญาและใช้เวลานาน ในเรื่องนี้อาจารย์จึงต้องใช้อุบายเพื่อตรวจสอบศีลของลูกศิษย์