สรุป ๓ หลักนี้ก็เหลือ กรรมวาที วิริยะวาที คือ ศาสนาที่ต้องกระทำด้วยความเพียรพยายาม เพราะทำไม กระทำด้วยความเพียรพยายาม หลายท่านก็ไม่เข้าใจ การกระทำทุกอย่างเป็นธรรมชาติ ถ้าเราไม่ทำซ้ำ มันก็หมดไป สิ่งที่เราทำวันนี้ ถ้าพรุ่งนี้ไม่เอาทำซ้ำก็หมดไป เพราะเป็นธรรมชาติ
เพราะฉะนั้นความเพียรพยายาม คือ ทำซ้ำ ทำซ้ำอยู่ตลอดเวลา เรียกว่าความเพียรพยายาม เพราะศาสนาพุทธเป็นศาสนาแห่งความเพียรพยายาม เอาความรู้ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ไม่เที่ยงเกิดดับ ไปใช้ในชีวิตประจำวัน ทุกวัน เรียกว่า เราทำซ้ำด้วยความเพียรพยายาม
เพราะการกระทำ กรรมวาที วิริยะวาที กรรมแปลว่า การกระทำ, วิริยะวาที คือ ความเพียรพยายาม
เราก็ทำตามที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ คือ เอาความรู้ของพระพุทธเจ้า เอาไปกำกับการเคลื่อนไหวของเรา การกระทำ คือการเคลื่อนไหว
กำกับการเคลื่อนไหว เคลื่อนไหวไม่เที่ยงเกิดดับ อันนี้เรียกว่า เอาความรู้ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ไปกำกับการเคลื่อนไหว เพราะการเคลื่อนไหว เราเคลื่อนไหวตลอดเวลา เพราะมันเป็นธรรมชาติ
แต่ที่ผ่านมานี้ การเคลื่อนไหวของเรานี้ ถูกความไม่รู้ หรืออวิชา หรือตัวเราคือ อวิชา มันก็เอาวิชามากำกับการเคลื่อนไหวของเรา เพื่อสร้างอวิชาใหม่ขึ้น จนเราไม่รู้อะไร อวิชาจึงแน่นหนา นั่นล่ะ